Dzieła z drewna
Święta asysta Matki Bożej
W architektonicznym ołtarzu głównym zwieńczonym figurami aniołów znajduje się wspaniały wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1600 r. W odróżnieniu od innych przedstawień tego typu Maryi towarzyszą dwaj święci widoczni w tle. Po lewej wyobrażono św. Jana Apostoła i Ewangelistę, natomiast po prawej – św. Joachima. Obraz namalowano na drewnie i umieszczono w ołtarzu głównym.
- Św. Jan, przedstawiony jako młodzieniec, trzyma kielich zatrutego wina. Według tradycji sięgającej czasów średniowiecza umiłowanego ucznia Chrystusa chciano zgładzić za pomocą trucizny. Jednak św. Jan uniknął śmierci, gdyż zanim wychylił złowieszczy kielich, pobłogosławił go. W ten sposób dowiódł, że Boża Opatrzność nad nim czuwa.
- Św. Joachim był mężem św. Anny, a jednocześnie ojcem Najświętszej Marii Panny. Jako bogobojny patriarcha rodu Bożej Matki patronuje małżonkom.
Cruci fixus czyli „przybity do krzyża”
Na belce tęczowej oddzielającej nawę od prezbiterium podziwiać można drewniane rzeźby ludowe datowane na XVII w. Tworzą one pasyjny motyw „Grupy Ukrzyżowania” (porównaj obiekty ze Staregogrodu i Złoczewa).
Centralne miejsce zajmuje tutaj krucyfiks (z języka łacińskiego cruci fixus oznacza „przybity do krzyża”) z Chrystusem. Ponad poziomą belką krzyża widoczny jest ozdobny „napis z podaniem Jego winy: «To jest Jezus, Król Żydowski»” (Mt, 27, 37). Na lewo od Ukrzyżowanego stoi Mater Dolorosa, czyli Matka Boża Bolesna, a na prawo – umiłowany uczeń, św. Jan Apostoł i Ewangelista, kontemplujący dramat rozgrywającej się na jego oczach sceny.
- Mater Dolorosa wyraźnie cierpi, widząc swego Syna tak bardzo umęczonego…
- Św. Jan trzyma księgę, w której – jako naoczny świadek – zapisze swoją wersję Ewangelii.
Święte wspomożycielki
Bardzo ciekawie prezentuje się misternie dekorowany XVII-wieczny ołtarz boczny pw. Trójcy Świętej. Retabulum (inaczej nastawa ołtarzowa, czyli malowana lub płaskorzeźbiona „ścianka” ołtarza) zostało pięknie ozdobione przez utalentowanych snycerzy ażurami. Patrząc na to dzieło, efekt pracy rękodzielników przełomu manieryzmu i baroku, warto docenić ich zapał twórczy.
- Św. Rozalia, pustelnica z XII wieku żyjąca w grocie na Sycylii, to skuteczna obrończyni w walce z zarazą. Na obrazie przedstawiona została z czaszką, gdyż według legendy podczas epidemii w Palermo święta ukazała się we śnie młodej wieśniaczce, zalecając, by przenieść z jaskini do miasta jej szczątki. Gdy to uczyniono, zaraza w cudowny sposób zniknęła.
- Chrystus Zmartwychwstały.
- Scena chrztu Chrystusa.
- Św. Apolonia z gałązką palmową, w ot- wartej prawej dłoni pokazuje własne zęby. Jest patronką dentystów, a także dodaje odwagi pacjentom przed wizytą w gabinecie stomatologicznym. Zgodnie z tradycją w wigilię dnia św. Apolonii (9 lutego) zanoszono do niej modlitwy, a nawet poszczono, aby „od bólów zębów Apolonia zachować raczyła”. Ta osiemnastowieczna modlitwa zawierała prośbę o ulgę w bólach zębów:
„Aż łupa w głowie, kiedy ból zębów przypadnie rwać je cyrulikowi nie tak bardzo snadnie męczennico, której zęby wybijano uśmierz ból, spraw by w piekle nimi nie zgrzytano”. - W głównej kwaterze umieszczono obraz Trójcy Świętej: Syn Boży (po lewej) i Bóg Ojciec (po prawej), a nad Nimi Duch Święty pod postacią gołębicy.
Kto ma uszy, niechaj słucha
Swoimi barwami uwagę zwraca późnorenesansowa ambona. Znajdują się na niej podobizny czterech ewangelistów. Każdy z nich został uwieczniony ze swoim atrybutem (zwierzęciem lub postacią). Pod wizerunkami świętych znajdują się także ich imiona.
Atrybuty ewangelistów nawiązywały do początkowych scen spisanej przez nich Dobrej Nowiny:
- św. Marek – lew (działalność św. Jana Chrzciciela, czyli głos wołający na pustyni),
- św. Mateusz – człowiek (rodowód Jezusa Chrystusa),
- św. Łukasz – wół (ofiara kadzenia, jaką Zachariasz składał Bogu, gdy usłyszał, że modlitwy jego zostały wysłuchane i żona Elżbieta urodzi mu syna, Jana Chrzciciela),
- św. Jan – orzeł („Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo”. Jest to najbardziej wzniosła, „lotna” Ewangelia, opisująca cuda Bożego Syna).
Organy mistrza
Na prospekcie znajdują zabytkowe organy. W 1791 r. ten ośmiogłosowy pozytyw zbudował organmistrz Gottfried Wilhelm Scheffler.
Na przestrzeni kolejnych wieków instrument poddawano renowacji, naprawom oraz modernizacji. Świadczą o tym specjalne wklejki umieszczone w wiatrownicy, czyli drewnianej skrzyni będącej częścią mechanizmu organowego. Dzięki temu wiadomo, że w 1850 r. Carl Meister dobudował sekcję pedału, a w 2. poł. XX w. firma Berschdorf z Nysy zaopatrzyła organy w cynkowe piszczałki frontowe.
Warto dodać, że na organach w Uszycach grywał słynny polski kompozytor, pianista, organista i krytyk muzyczny, Emanuel Kania. Jego popisy wirtuozerskie, inspirowane twórczością Fryderyka Chopina, były niezwykle popularne. Zaświadczyć o tym może sam zabytkowy instrument, którego klawisze zapewne pamiętają jeszcze dotyk palców tego XIX-wiecznego muzyka.
Odpusty
15 sierpnia (Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej)