Kościół pw. św. Mikołaja w Stawie Kaliskim
PRACE KONSERWATORSKIE OŁTARZA BOCZNEGO MATKI BOSKIEJ Z KOŚCIOŁA PW. ŚW. MIKOŁAJA W STAWIE KALISKIM
Architektura ołtarza bocznego Matki Boskiej z kościoła pw. św. Mikołaja w Stawie Kaliskim powstała w stylu neobarokowym w latach 1870-1876, natomiast obraz główny z wizerunkiem Matki Bożej z Dzieciątkiem datowany jest na 1 poł. XVII wieku.
Ogólny stan zachowania obiektu był bardzo zły, głównie ze względu na mocno pociemniałą warstwę zabrudzeń na powierzchni białych przemalowań. Występowały liczne ubytki formy snycerski i rzeźb, a metalizacja była wyraźnie skorodowana. Ołtarz był całkowicie wtórnie przemalowany, łącznie ze zdobiącymi je figurami, obrazy były brudne i pociemniałe. Zaobserwowano ślady występowania kołatka, drewno było prawie całkowicie zdegradowane.
Bezpośrednią przyczyna podjęcia prac był szybki proces postępowania zniszczeń obiektu. Głównym celem konserwacji było powstrzymanie procesów destrukcji przez czynniki biologiczne i procesy fizykochemiczne, a także usunięcie przemalowań zniekształcających estetyczny odbiór ołtarza. Końcowym efektem powinno być przywrócenie wszystkim elementom maksymalnie pełnych walorów historycznych i artystycznych, odtwarzając jego pierwotny wygląd.
Przed przystąpieniem do zasadniczych prac konserwatorskich, wykonano badania stratygraficzne wielopunktowo i dokładnie określono stan zachowania i zakres występowania oryginalnych warstw malarskich oraz złoceń. Następnie wykonano dokumentację fotograficzną i opisową stanu zachowania obiektu. Już analiza wizualna wykazała miejscowe odspojenia warstwy malarskiej, stare, niedokładnie opracowane kity, wtórnie wykonane przemalowania oraz wtórne metalowanie elementów pierwotnie złoconych.
Prace konserwatorskie rozpoczęto od oczyszczenia powierzchni ołtarza z brudu i kurzu. Po oczyszczeniu przystąpiono do wstępnej dezynsekcji obiektu przy użyciu środka owadobójczego poprzez iniekcję i pędzlowanie. Przemalowania powierzchni architektury ołtarza, w oparciu o wyniki przeprowadzonych prób, usunięto mechanicznie przy wspomaganiu ciepłym powietrzem. Przemalowane warstwy na powierzchni złoceń usunięto przy użyciu past rozpuszczalnikowych zmywanych benzyną lakową. Ponownie wykonano dezynsekcję środkiem owadobójczym. Zabieg przeprowadzono dwukrotnie w odstępie dwutygodniowym. Silnie zniszczone partie drewna nasycono roztworem żywicy akrylowej. Naprawione łączenia konstrukcyjne, wzmocniono wtórne listwy i fleki poprzez impregnację żywicą, a także zamontowano nowe listwy od odwrocie. Wykonano rekonstrukcję ubytków drewna i zamontowano je w miejscach, gdzie się nie zachowały. Sklejono popękane elementy snycerskie.
Konsolidację warstwy malarskiej przeprowadzono klejem skórnym. Pęknięcia i duże ubytki drewna uzupełniono przy użyciu żywicy epoksydowej. Powierzchnię drewna i niektóre ubytki warstwy malarskiej wyrównano kitem akrylowym.
Ubytki warstwy malarskiej wypunktowano metodą „małej kreski”, farbami akrylowymi. Rekonstrukcję wykonano na powierzchni zwieńczenia i w partiach obramień obrazów centralnych. Zrekonstruowano także marmoryzację w odcieniach ugrowych na trzonach kolumn, po czy naniesiono na nią warstwę szelaku.
Wykonano prace pozłotnicze przy użyciu pulmentów oraz złota płatkowego 23 ¾ karata w technice na poler i mat. Złocenia na mat w miejscach łatwo dostępnych, narażonych na uszkodzenia, zostały zabezpieczone szelakiem.
Przeprowadzono konserwację obrazów poprzez wykonanie dublażu na obrazie ze zwieńczenia ołtarza „Św. Antoniego”. Wykitowane ubytki warstwy malarskiej wypunktowano imitatorsko odsączonymi farbami olejnymi. Powierzchnie zabezpieczono werniksem.
Ostatecznie złożono ołtarz w kościele, wstawiono obrazy i zamontowano wszystkie elementy ruchome. Wykonano końcową dokumentację konserwatorską fotograficzną i opisową.
