Kościół OO. Franciszkanów pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Kaliszu
PRACE KONSERWATORSKIE PROSPEKTU ORGANOWEGO W KOŚCIELE OO. FRANCISZKANÓW PW. STANISŁAWA BISKUPA MĘCZENNIKA W KALISZU
Prospekt organowy w kościele OO. Franciszkanów powstał na przełomie XVII/XVIII wieku, w stylistyce barokowej. Stanowi integralną całość z emporą muzyczną, której misternie zdobiona balustrada wykonana została w starszej renesansowej stylistyce. Prospekt był kilkakrotnie przemalowywany, zaś partie złoceń pokryte zostały szlagmetalem.
Na stan zachowania obiektu miały wpływ warunki panujące we wnętrzu świątyni, jak i wcześniejsze nieumiejętne działania konserwatorskie. Działania kołatka domowego przyczyniły się do osłabienia struktury drewna. Cały obiekt wraz z rzeźbami był wtórnie przemalowany, występują liczne zabrudzenia, zauważalne były również liczne odspojenia i spękania warstwy malarskiej oraz przetarciach w partiach złoceń, część z nich posiadały uszkodzenia mechaniczne.
Wykonanie pełnego programu prac konserwatorskich miało na celu przywrócenia pierwotnej koncepcji autorskiej, a tym samym przywrócenie wyglądu prospektu organowego w odniesieniu do polichromii, złoceń i srebrzeń.
Prace przy obiekcie rozpoczęto od wstępnego, powierzchniowego oczyszczenia całości prospektu organowego z dużej ilości warstw kurzu i pajęczyn. Wykonano zdjęcia dokumentujące stan zastany prospektu. Powierzchnię obejrzano w świetle bocznym i zastanym. Następnie obiekt częściowo zdemontowano, demontują oddzielnie elementy duże od małych.
Przeprowadzono próby rozpuszczalnikowe oraz poszukujące środka przeznaczonego do wzmocnienia struktury drewna i wykonania konsolidacji poszczególnych warstw zabytkowych. Wykonano zabieg dezynsekcji spryskując obiekt preparatem, a elementy zdemontowane pokryto nim dwukrotnie, następnie zawinięto folią. Po usunięciu folii nie zauważono żadnych aktywnych skupisk owadów.
Przystąpiono do zdejmowania przemalowań chemicznie oraz mechanicznie skalpelem, jednocześnie doczyszczając poszczególne fragmenty. Wstępnie wykonano odkrywki sondażowe obrazujące ilość i stan zachowania oryginalnej warstwy malarskiej. W wyniku ich przeprowadzenia okazało się, że na podstawie oryginalnych fragmentów będzie można zrekonstruować polichromię w brakujących partiach prospektu. W wyniku przeprowadzonych badań okazało się, że powierzchnia oryginalnej polichromii w obrębie balustrady chóru oraz dużego i małego prospektu zachowały się w ok. 50%. W dolnej części balustrady chóru przy pracach oczyszczających odkryto pod deską wzmacniającą oryginalną polichromię w technice temperowej. Część złoceń na poler w górnych partiach prospektu, na uszakach, pokryta została szlagmetalem, jednak po ich oczyszczeniu ich struktura zachowała się w nienaruszonym stanie. Złocenia lekko zmatowiały i występują na nich przetarcia i zabrudzenia kurzu, które zostały oczyszczone środkiem konserwatorskim.
Usunięto część warstw olejnych oraz wtórnych gruntów i kitów o charakterze klejowo-kredowym. Po oczyszczeniu uzyskano większy dostęp do zniszczonej przez robaki partii drewna. Przystąpiono do zabiegu wzmacniającego, a następnie do uzupełnień w partii drewnianego podłoża. Położono kity strukturalne, następnie opracowano powierzchnię ubytków w sposób właściwy. Wykonano niewielkie rekonstrukcje w części detalu snycerskiego.
Kolejnym etapem było położenie kitów na bazie akrylowej i ich właściwe opracowanie. Dalej przygotowano powierzchnie pod część nowych złoceń w technice na poler i mat. Do uzupełnienia brakującej polichromii prospektu oraz do punktowania obrazów z balustrady chóru i prospektu wykorzystano farby żywiczne. Obrazy zabezpieczono werniksem damarowym. Powierzchnie pozostałych elementów zabezpieczono werniksem satynowym i woskiem mikrokrystalicznym, właściwie opracowano powierzchnie do uzyskania powierzchni o charakterze półmatowym, złocenia zabezpieczono szelakiem. Wszystkie elementy wcześniej zdemontowane zawieziono na miejsce i tam ponownie zamontowano. Wykonano dokumentację fotograficzną i opisową.